Koty w sztuce – od starożytnego Egiptu po współczesne galerie

Koty towarzyszą człowiekowi nie tylko w domach, ale i w wyobraźni. Ich obecność w sztuce jest tak stara jak cywilizacja – pojawiają się na malowidłach, w rzeźbach, ilustracjach, fotografii i instalacjach. Czasem jako symbol boskości, czasem jako metafora kobiecości, a czasem po prostu... jako milusiński bohater dnia codziennego. Przyjrzyjmy się, jak koty kształtowały i były kształtowane przez sztukę na przestrzeni wieków.

Koty w starożytnej sztuce – symbole boskości i opieki.  W starożytnym Egipcie koty były czczone jako święte zwierzęta – wcielenia bogini Bastet (bóstwo opieki, płodności, muzyki i domowego ogniska). Przedstawiano je w formie rzeźb, malowideł i amuletów. Egipcjanie mumifikowali koty i składali je w grobowcach. Wyrabiali również  statuetki kotów z brązu i kamienia – precyzyjne, eleganckie, z dużym znaczeniem religijnym i symbolicznym. Ciekawostką jest, że  zabicie kota w starożytnym Egipcie było przestępstwem karanym śmiercią.

Koty w średniowieczu i renesansie – między pogardą a tajemnicą. W średniowiecznej Europie koty miały ambiwalentną reputację. Często łączone były z czarami i herezją – szczególnie czarne koty. Na iluminacjach pojawiają się w rolach domowych, ale też demonicznych. W ikonografii były symbolem niezależności i cielesności. W malarstwie niderlandzkim przedstawiano je jako towarzyszy czarownic. W sztuce sakralnej pojawiały się raczej rzadko – i przeważnie jako tło. W renesansie artyści jak Leonardo da Vinci czy Albrecht Dürer szkicowali koty jako studium ruchu i anatomii. Dla Leonarda kot był „najdoskonalszą maszyną”.

Koty w sztuce nowożytnej – z domowego kąta do salonów. W XVII–XIX wieku, w epoce mieszczaństwa, koty zaczęły pojawiać się jako symbole ciepła domowego i elegancji. Artyści tacy jak Édouard Manet, Pierre-Auguste Renoir, Henriette Ronner-Knip  uwieczniali koty jako część życia rodzinnego lub jako samodzielny temat. Mary Cassatt z kolei  wprowadzała koty do scen macierzyństwa i intymności.

Koty w sztuce XX wieku – między modernizmem a pop-artem. Koty wkroczyły do nowoczesnej sztuki jako niezależne osobowości – pełne symboliki, zadziorności i ekspresji Jaka była zatem ich symbolika? Femme fatale – kobieta z kotem jako symbol erotyzmu, tajemnicy i siły. Surrealizm i ekspresjonizm – koty pojawiają się jako alter ego, maski, postacie graniczne. Różni artyści przedstawiali koty w swoich dziełach.

• Pablo Picasso – rysował koty jako symbol pierwotnej energii i dzikości.
• Tsuguharu Foujita – japońsko-francuski malarz uwielbiał koty i malował je z niezwykłą miękkością i realizmem.
• Balthus – często przedstawiał koty jako cichy komentarz do ludzkich emocji.
• Andy Warhol – kolekcjoner kotów i twórca serii kolorowych litografii z kotami

Koty w sztuce współczesnej i street arcie. Dziś koty królują w galerii Internetu i mediów społecznościowych, ale też na muralach i wystawach. Oto kilka przykładów:

• Louis Wain – ekscentryczny artysta rysuje antropomorficzne koty o psychodelicznych oczach.
• Banksy – w kilku pracach wykorzystał sylwetkę kota jako metaforę uważnego obserwatora społeczeństwa.
• Mural „Syjamskie oko” w Stambule – street art upamiętniający słynnego ulicznego kota Tombili, który zyskał międzynarodową sławę za swój „wyluzowany” sposób siedzenia.

Koty pojawiają się również w ceramice (japońskie figurki Maneki-neko), ilustracji (np. Beatrix Potter), na plakatach vintage (Le Chat Noir – słynny plakat kabaretu z Paryża), oraz w komiksie (Garfield, Simon’s Cat).

Koty w sztuce nie są tylko ozdobą ani przypadkowym dodatkiem. To postacie – często o większej sile wyrazu niż ludzie. Ich obecność na płótnach, w rzeźbach czy muralach mówi o naszych pragnieniach, lękach i marzeniach. Od bogini Bastet po współczesne grafiki cyfrowe – kot nieustannie inspiruje, bawi i zmusza do refleksji. Jakby był nie tylko bohaterem obrazów, ale i ich współtwórcą – ukrytym za ramą, gotowym w każdej chwili wskoczyć do środka.